Het patriarchaat van Moskou beschouwde Oekraïne door het doopsel van Roes (in 988 in Kiev) altijd als de bakermat van de Russisch-orthodoxe Kerk, met zijn 104 miljoen gelovigen de grootste orthodoxe kerkgemeenschap wereldwijd. Het doopsel van Roes betekende het begin van de christelijke geschiedenis van Rusland. Kort daarna werd het christendom onder prins Vladimir staatsgodsdienst. Het patriarchaat van Moskou heeft de jurisdictie over Oekraïense orthodoxen daarom steeds als vanzelfsprekend ervaren.
Maar vele van de 38 miljoen Oekraïens-orthodoxe gelovigen houden een heel andere lezing van de geschiedenis erop na. Zij zijn de decennialange communistische overheersing en repressie vanuit Moskou niet vergeten Daarbij wierp de Russisch-orthodoxe Kerk zich volgens hen nadrukkelijk op als collaborateur van het Kremlin. De herwonnen onafhankelijkheid van Oekraïne in 1991 versterkte het verlangen naar een onafhankelijke Oekraïense-orthodoxe Kerk, terwijl het bestuur van patriarchaat van Moskou door vele orthodoxe gelovigen almaar nadrukkelijker als de feitelijke voortzetting van het Russische buitenlandse beleid werd ervaren.
Toen Oekraïne in 1991 onafhankelijkheid werd, ontstonden twee orthodoxe kerken in Oekraïne. De Oekraïens-Orthodoxe Kerk onder patriarchaat van Kiev welke niet officieel erkend werd. De andere orthodoxe kerk staat onder patriarchaat van Moskou en beschouwt de Russisch-Orthodoxe Kerk als de moederkerk.
Die laatstgenoemde loopt aan het handje van het Kremlin, zegt aartspriester Volodimir (42) na zijn dienst in de Heilige Panteleimonkerk, buiten het centrum van Marioepol. Daardoor reikt de invloed van Rusland tot in Oekraïne, weet hij uit eigen ervaring. Hij ruilde in 2009 het Moskouse patriarchaat in voor dat van Kiev.
„Priesters riepen tijdens diensten op om te stemmen op Janoekovitsj (de in 2014 tijdens een revolutie gevluchte president van Oekraïne, FA). In Marioepol probeerden ze protesten tegen hem te voorkomen.”
De Oekraïense president Porosjenko beschuldigt Rusland ervan via religie invloed te winnen in zijn land. De Russisch-orthodoxen zijn hier woedend over en vindt dat de huidige sheuring ten koste gaat van de eenheid onder orthodoxe christenen.
Vorige zaterdag besloot in Kiev de Oekraïens-Orthodoxe Kerk een historische stap te zetten naar onafhankelijkheid. Ze wil verder zonder de Russisch-Orthodoxe Kerk. In de Sofiakathedraal werden de Oekraïense orthodoxe leiders het eens over de oprichting van een nieuwe nationale, zelfstandige Orthodoxe Kerk van Oekraïne en kozen ze de 39-jarige metropoliet Epifanius als leider.
De nieuwe patriarch, Epiphanius, zal binnenkort naar Constantinopel reizen om de Tomos, de officiële erkenning van zelfstandigheid, in ontvangst te nemen.
“God heeft onze smeekbeden gehoord en ons de verlangde eenheid geschonken”,aldus de nieuwe patriarch. De Russisch-orthodoxe Kerk wendde zich vrijdag tot paus Franciscus, de VN en de EU en klaagde over vervolging van geestelijken die trouw willen blijven aan Moskou.