De ‘achterdeur’ van de evangelische beweging

Het kabbelt maar wat aan in de christelijke wereld in de Lage Landen.

In het Belgische nieuws horen we niet veel meer over de kerk en als we rondkijken in de dorpen kunnen we alleen maar gesloten kerkdeuren tegen komen.

Volgens evangelisch christen, kerkplanter en poppenspeler Matthijs Vlaardingerbroek zijn de evangelische kerken zijn getraumatiseerd.

 Ze zijn ooit ontstaan als een reactie op de vrijzinnigheid in de traditionele kerken. De vrijzinnigheid zette bij alles vraagtekens. Dat is een traumatische ervaring geweest, waardoor evangelische christenen van de weeromstuit bij alles een uitroepteken gingen zetten. Blakend van geloofszekerheid en radicaliteit reageerden ze op de lauwheid en de nuance van de vrijzinnigheid.

Matthijs analyseert dat evangelische kerken door dit trauma slecht kunnen omgaan met pluriformiteit en vragen zonder gemakkelijk antwoord.

Volgens mij is er eerder een grote verwachting voor een bevrijdende geest, die ze uiteindelijk niet langdurig voelen. Hun eerste verwondering van die schijnbaar gezellige troep, met veel liedjes en saamhorige bewegingen, laat na enkele tijd het "nieuwe" afvallen en door de losse en vele uit de context getrokken leuzen verkrijgen ze geen levend gevend spiritueel voer meer.

De meerderheid van die evangelischen zien we niet echt gehele Bijbelteksten lezen en bestuderen. Wel horen we ze meerdere zinnen scanderen waar zij meestal verder geen verdere diepzinnige verklaring voor kunnen geven. Het is eigenlijk allemaal "hol".

De vele evangelischen verklaren emt trots dat zij "Nieuw geborenen" zijn. Zij mogen dan als een foetus tot nieuw leven zijn gekomen, maar hun groei als peuter loopt slechts gestaag. Om de kleuterfase te ontlopen is dan wat ingewikkelder en de tiener en puberteit fase vragen te veel werk.

Het valt op dat de meerderheid van de evangelische christenen niet volwassen worden en blijven hangen in een soort tienergeloof dat wel radicaal klinkt, maar zich slecht laat rijmen met de weerbarstigheid en veelkleurigheid van het leven.

Matthijs blijkt ook in te zien dat

Vraagtekens worden overschreeuwd door grotere uitroeptekens.

Hierdoor leer je nooit wat volwassen geloven is. Volgens Matthijs ben je volwassen

als je worstelt met God, en mank gaat. Gelovend voortgaan vanuit zwakte en liefde: wankelmoed is het woord dat hij daarvoor munt. 

 Hij beweert verder

Een getraumatiseerde kerk maakt slachtoffers en zal mensen blijven verliezen – zoals veel van mijn ooit evangelische vrienden – en belet de blijvers volwassen christenen te worden.

 Dat is het grote probleem in die kerkgemeenschap die voor velen een alternatief bleek te brengen voor de 'oersaaie kerkdiensten' van de Rooms Katholieke Kerk. Die levensloosheid en weinig gebondenheid aan de Schrift maakt e dat die kerken, ook door de seksschandalen, leeg zijn gelopen.
Zij die een alternatief zochten in de levendigheid die evangelische en Pinksterbeweging kerkgemeenschappen leken te geven zijn in een kinderwagentje beland waar ze in vastgeraakt zijn, dikwijls ook door de druk van de angst inboezemende verhalen van de hel en verdoemenis.

Om de ketens van de angst en gebondenheid te verbreken zien de meesten dan enkel de oplossing in het loslaten van het geloof in een god en gebod.

Doordat de evangelische kerk ver weg is gegaan van de evangelisering door het bestuderen van dat evangelie hebben zij de achterdeur wijd open gezet naar het bevrijdende zonlicht van deze materiële wereld waar meer geneugten zijn te vinden dan in "de Kerk".

Refobaptisten

Sinds enkele jaren is er een zeer triestige beweging aan de gang in Baptisenland. Na de grote uittocht van de niet-trinitariërs, door dat het trinitarisme zulk een grote aanhang verkreeg en druk uitoefende op de gemeenschap, kwam zelfs de doopmaterie ter sprake.
Nu valt ook op dat er een hernieuwde belangstelling voor een sacramentele benadering van het ambt onder baptisten heerst.

De term ”ambt” ligt in baptistenkringen gevoelig en wordt volgens  Jan Martijn Abrahamsese vaak geassocieerd met macht, traditionalisme, hiërarchie of het instituut kerk (dan wel kerkisme). Jan Martijn Abrahamse was met Wout Huizing verantwoordelijk voor de studie ”Van onderen! Op zoek naar een ambtstheologie voor een priesterschap van gelovigen” (uitg. Unie van Baptistengemeenten in Nederland, Amsterdam, 2014),

Het ambt aller gelovigen –een protestantse ontdekking– heeft volgens Wout Huizing nooit echt een kerkelijke uitwerking gekregen. Wel in het separatistische puritanisme en later het baptisme. De gemeente is daar een verbond van mondige gelovigen die in gelijkwaardigheid met elkaar de gemeente leiden. Het priesterschap van alle gelovigen is bij baptisten een principieel uitgangspunt én ideale gemeentepraktijk.

Baptistentheologen hebben in 2014 benadrukt dat de verschillende taken binnen de gemeente niet zijn voorbehouden aan academisch opgeleide theologen, hoe nodig die ook nodig zijn. De Heilige Geest Die de gemeente leidt, is niet het exclusieve bezit van enkele ambtsdragers. Het ambt is vooral functioneel, een dienst, opkomend uit de gemeente.

Teun van der Leer, rector en docent aan het Baptisten Seminarium, geeft daarom de voorkeur aan de dienst boven het ambt, zo schrijft hij in de bundel. Vanaf de tweede eeuw is volgens hem de charismatisch opgebouwde gemeente van het Nieuwe Testament vervangen door een ambtelijk gestructureerde kerk. Er is een toenemende voorkeur voor ambt boven charisma, gewijd boven algemeen priesterschap en geordineerd ambt boven algehele participatie. Typisch baptistisch is volgens hem dat het ambt altijd opkomt vanuit de gemeente en de ambtsdrager door de gemeente geroepen en gekozen wordt. De gemeente ontvangt het ambtelijk gezag direct van Christus. Daarom mag het ambt nooit bepalend zijn voor de wijze van gemeente-zijn.

Dr. Henk Bakker, hoogleraar baptisme aan de Vrije Universiteit, benadrukt het herderschap van de ambtsdrager, naar het voorbeeld van Jezus als de Opperherder. Een oudste of herder heeft geen machtspositie in de gemeente. Er is geen hiërarchie, maar een verschil in verantwoordelijkheden. Toch spreekt hij ten aanzien van het geestelijk herderschap niet alleen van een taak en een dienst, maar ook van een functie en een ambt. Met het ambt gaat volmacht gepaard die vanuit de raad en de gemeente nauwlettend wordt gecontroleerd. Maar een ambtsdrager blijft vooral herder die de schapen hoedt en in zekere zin zelf nog altijd schaap is. Hij is althans „nooit schaap af.”

Derde kerktype 

Bakker spreekt ten aanzien van het baptisme van een derde kerktype: het congregationalistische naast het episcopale en het presbyteriaanse (gericht op respectievelijk de bisschop en de ouderling, KvdZ).

De gemeenschap is nodig om het Woord te verstaan.

„Woordverkondiging is een bevoegdheid van de gemeente, niet alleen van ambtsdragers”,

aldus Bakker.

De eerste anabaptisten in Zwitserland verweten Zwingli dat de gemeenschap ‘experts’ nodig had om de Schrift uit te leggen. Naast het sola Scriptura kwam de leus solus theologus (”de theoloog alleen”) te staan.
In doperse kring werd de reformatorische ambtsvisie van meet af aan afgewezen. Het ambt van herder komt wel uit de gemeente op, maar staat er niet boven of tegenover. Het ”tegenover” was de reactie van de reformatorische kerken op het ”boven” van de Rooms-Katholieke Kerk. Terwijl ”boven” en ”tegenover” heftig met elkaar botsten, betraden dopers en baptisten een derde weg met een eigen gemeentevisie en ambtsvisie.

 „Twee honden vochten om een been…”, 

zo merkt Bakker op.

Toch is er weer een herwaardering van de sacramentele theologie die grote gevolgen heeft voor de ambtstheologie, zo blijkt uit de bundel. Er wordt gesproken van de ”sacramental turn” (sacramentele wending) sinds het midden van de twintigste eeuw, met name in Engeland.

Ook dr. Bakker ziet positieve kanten in deze ontwikkeling. De predikant is er niet slechts om taken uit te voeren maar is een door God gezonden vertegenwoordiger. Er zit ook een ‘andere’ goddelijke kant aan het ambt dat maakt dat deze persoon meer is dan een betaalde werknemer. Bakker vraagt op deze manier aandacht voor de objectiviteit en onafhankelijkheid van het ambt.

Ook in de biblebelt van Nederland kunnen wij nu een nieuwe afsplitsing zien waarbij ook in Urk een eigen gemeente van  refobaptisten in het beeld is gekomen n een eerdere gemeente in Overberg.

Dat uitgerekend in Urk, een plaats met een zeer hoge kerkdichtheid per vierkante kilometer er in 2014 weer een kerkelijke groep bij kwam kon gezien worden in het licht dat waar daar al veel kerkmensen zijn, men ook gemakkelijk kan groeien door die aan je te binden.

Veel baptistische kerken in het buitenland leggen een grote ijver op het gebied van zending en evangelisatie aan de dag.

De spreker tijdens de eerste bijeenkomst van de refobaptisten in Urk was de voorzitter van stichting HeartCry, Jacques Brunt. Een opvallend gegeven, aangezien HeartCry eerder benadrukte dat zij niet uit was op het stichten van eigen kerken, maar juist herleving binnen de gevestigde kerken beoogde. Dat geluid klinkt niet bepaald geloofwaardig meer als de voorzitter actief meewerkt aan de vestiging van een nieuw soort gemeente.
Bovendien stelde de directeur van HeartCry, Arjan Baan, onlangs dat de geloofsdoop toch zo veel eenvoudiger uit te leggen is dan de kinderdoop. Zoals veel kerkenraden inmiddels weten, katalyseert HeartCry veelal de overgang van nogal wat mensen uit reformatorische kerken naar baptistische en evangelische kerken.

De kerk moet blijvend hervormd worden

Volgens Erik Drenth moet de kerk moet blijvend hervormd worden.

In het verleden waren er ogenblikken waar men er niet kon naast kijken dat er iets moest gebeuren in het instituut dat zich Kerk noemde. Hoognodig moest er dan een bijsturing gebeuren of moest de Kerk verandering ondergaan.

Wij herinneren dat een paar eeuwen geleden de hebzucht van de Kerk zo een weznlijke verandering op de agenda van Luther kon brengen.

Luther zijn adagia: Escclesia semper reformanda est. bracht 95 stellingen welke de hele Kerk op haar grondvesten deed daveren.

De publicatie van zijn academische stellingen tegen de handel in aflaten op 31 oktober 1517 kan als het symbolische begin van het protestantisme aanschouwd worden. Deze stellingen van Luther zijn hier door Maarten Rozenstraten al eens onder de loep genomen. De reden voor de reactie van Luther Luther waren de misstanden die er heersten in de kerk. Hij wilde ze aanklagen en rechtzetten en ging ervan uit dat de paus het misbruiken van de aflaathandel ook zou veroordelen.
In de hele wereld vonden de stellingen weerklank: ze waren de verwoording van reeds lang smeulende vragen en ontevredenheid bij de bevolking.

Er kwamen scheuringen in de Katholieke Kerk en meerdere denominaties werden met de tijd gevormd rond nieuw leerstellingen van 'hervormde' denkers.

Voor Erik Drenth blijft er terugkijkend naar de tijd van Luther, een dubbel gevoel over.

Er viel wel wat te verbeteren, zoals het aflaatsysteem, waarmee de kerk aan welwillende gelovigen een ticket naar de hemel verkocht. Alles voor het geld. Luther pakte dies misstanden aan, maar deed dat niet altijd op de meest subtiele manier. Protestanten werden verketterd, en betaalden de kerk die ze verlieten met gelijke munt terug.

Zo werd de mis de ‘vervloekte paapse mis’. Dat moddergooien verdween, maar andere kinnesinne bleef bestaan.

Voor hem is de kerk sowieso blijven veranderen door de jaren heen.

Ga maar eens naar een gemiddelde evangelische kerk, en vergelijk de dienst met die van tien jaar geleden. Ik geef je op een briefje dat die behoorlijk veranderd is, en dat geen van de liederen die gezongen wordt tien jaar terug ook in de dienst zat. Alles behouden. Dat is ook niet zo moeilijk. Bezoek een Latijnse mis, en je krijgt vrijwel dezelfde mis als eeuwen geleden.

Wij kunnen wel zien dat de kerk heden ten dage in een ware malaise bevindt, maar zien geen vooruitgang in een doorgezette verandering. Meeste gemeenschappen wensen daar te blijven dobberen waar zij zich nu bevinden. en betreft leerstellingen zullen geen van allen snel andere leringen propaganderen of durven toegeven dat ze op bepaalde punten al jaren verkeerd zijn.

De 95 stellingen zijn terug te vinden op een poster. Te bestellen op papier, of hier te downloaden als PDF.



+
vind ook:

Hervormen, hervormen, hervormen. En dan? #DeNieuwe95

Afscheuring in Lutherse kerk

Related articles

• Presentatie kerk 2013 di gikerk
• Dutch Reformed Church and the Boer-Afrikaner people