Kritiek op de werkwijze van de vrijgemaakt-gereformeerde synode

Dick Slump en Pieter Pel zijn bekenden binnen vrijgemaakt-gereformeerd Nederland.

Dick Slump (links) en Pieter Pel: 'Laat de synode ophouden met dit ondoorzichtige gedoe.' (beeld Nanette de Jong Fotografie)

Pel, lid in Hattem-Centrum, schreef mee aan de kerkorde van 2014 en was jarenlang bestuurslid aan de Theologische Universiteit Kampen. Hij is nu coördinator van acht kerken die samen optrekken in hun revisieverzoeken aan de synode.

In synodes verwacht men dat er vrij zou mogen gepraat worden over verschillende gedachten en zelfs meningsverschillen rustig zouden kunnen besproken worden. Dit is echter zonder de conservatieve Nederlandse waard gerekend.

In een vorig artikel haalden wij al aan hoe men in Nederland ook met de handen in het haar zit omtrent geestelijke begeleiders of dominees, maar het moeilijk ligt om vrouwen in dat bastion toe te laten.

De synode van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt gaat het inhoudelijke gesprek over vrouwelijke ambtsdragers uit de weg en bespreekt te veel achter gesloten deuren. De goede sfeer en eensgezindheid tijdens de vergaderingen roept bovendien vervreemding op. Met die kritiek komen Pieter Pel en Dick Slump. 

De Nationale Synode in de Dordtse Grote Kerk.Beeld ANP

Bij deze synode zijn voor het eerst vrouwelijke afgevaardigden aanwezig, wat weer een gevolg is van het besluit van nog maar drie jaar geleden om vrouwen toe te laten op de kansel en in de kerkenraad.

Maar op de landelijke raad lijkt er niet echt zo veel eensgezindheid noch echte broederlijke liefde van verdaagzaamheid.

Ook al gaf de landelijke vergadering van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt in 2017 groen licht aan de bevestiging van vrouwen in de ambten van predikant, ouderling en diaken, ligt dat heden nog steeds niet zo makkelijk. Bijna vier op de tien vrijgemaakte kerken hebben inmiddels aangegeven dat te doen. De lopende bezwaren met 24 verzoeken om het synodebesluit te herzien vormen toch een heikel punt.

„De vrouw in het ambt is een beladen onderwerp”,

 zegt tweede voorzitter ds. D. W. L. Krol.

 „Het besluit heeft veel losgemaakt.”

Om de bespreking wat te stroomlijnen, is een zogenoemd raamdocument opgesteld. Daarin worden de verschillende bezwaren in hoofdlijnen samengebracht.

 „We beseffen heel goed dat dit een complexe materie is”, 

 zegt ouderling P. G. Bakker, voorzitter van de commissie revisieverzoeken man/vrouw.

 „Dit vraagt om zorgvuldigheid.”

Volgen Bakker heeft de commissie nu vooral gekeken naar de inhoud bij meer onderzoek naar wat de Bijbel zegt over de verhouding tussen man en vrouw, de scheppingsorde, heersen en dienen en het zwijgen van vrouwen in de samenkomsten.

Ook zij blijken te beseffen dat de tijden en cultuur veranderen. Maar bij het kerkgebeuren moet men natuurlijk niet enkel met het tijdsgebeuren rekening houden. Nog meer van belang is de Schriftuurlijke regeling te volgen.

En welke rol speelt de cultuur in de beoordeling daarvan?
Aan de onderbouwing van de besluiten van de generale synode van Meppel in 2017

 „schort het een en ander”,

concludeert Bakker. Zo zijn de zwijgteksten

 „onvoldoende in rekening gebracht.”

Dat betekent echter niet dat de synode moet terugkomen op haar besluit om de ambten voor vrouwen open te stellen.

 „De besluiten laten we voorlopig even staan.”

Synode GKV 2020 -
beeld RD, Anton Dommerholt

Ds. P. Poortinga (Zeewolde) verdiepte zich namens de commissie in de hermeneutiek, de manier waarop de Bijbel wordt gelezen en toegepast.

 „Hermeneutiek is in de discussie over vrouw en ambt niet doorslaggevend”,

 stelt hij.

 „We geloven alles wat de boeken van de Heilige Schrift bevatten. Het gaat vooral om de Heilige Geest, Die in ons hart getuigt.”

Het besluit om vrouwen tot de ambten toe te laten, is dan ook geen gevolg van „postmodern emancipatiedenken”, zegt afgevaardigde ouderling A. van den Berg (Westerbork) even later. De „beslissende norm” is de Schrift.

Ouderling A. T. Kamsteeg (Dordrecht) heeft moeite met de term „nieuwe hermeneutiek.” Die wekt volgens hem de suggestie dat

 „alles fout gaat. Maar dat is een karikatuur.”

Hij vindt het belangrijk om het besluit uit 2017 goed te onderbouwen en te laten zien dat de Bijbel, na een „integere uitleg”, ruimte biedt aan vrouwelijke ambtsdragers.

Ds. R. J. Vreugdenhil (Capelle aan den IJssel) verwijst naar een commissierapport van de Christelijke Gereformeerde Kerken, waarin tegen de „nieuwe hermeneutiek” van de GKV wordt gewaarschuwd. De GKV moeten „kritische kerken” duidelijk maken hoe ze hermeneutisch te werk zijn gegaan, vindt hij. De predikant benadrukt dat sommige teksten een verschillende uitleg kunnen hebben.

 „De kanttekenaren van de Statenvertaling zagen dat ook.”

Het besluit om de ambten open te stellen voor vrouwen betekent niet dat de GKV buigen voor de huidige Westerse cultuur, vindt commissielid ds. R. P. Heij (Hardenberg).

 „De aanleiding om na te denken over vrouw in ambt ligt in de ontwikkelingen van de huidige tijd en cultuur, maar de uitwerking is er een van de hernieuwde doordenking van wat God in Zijn Woord van ons vraagt. Het verwijt van buigen voor de cultuur is ongegrond.”

De generale synode deed in 2017 geen bindende leeruitspraken, stelt de predikant.

 „Ze bood plaatselijke ruimte voor de invulling van de ambten.”

De eenheid van het kerkverband is niet in het geding, aldus ds. Heij.

 „Die rust in de eenheid van geloof en belijden.”

Ds. L. E. Leeftink (Assen) vraagt aandacht voor de positie van gemeenten die geen vrouwelijke ambtsdragers willen benoemen.

 „Tegenover een overweldigende meerderheid moeten zij heel sterk in hun schoenen staan.”

Afgevaardigde E. Holwerda (Koog aan de Zaan) vindt dat de GKV ervoor moeten waken om „verscheidenheid” niet te laten uitlopen op „verdeeldheid.”
Ds. Vreugdenhil vindt dat christenen moeten erkennen dat de cultuur op bepaalde punten vooroploopt en dat kerken pas later volgen. Bijvoorbeeld op het punt van de positie van de vrouw. Tegelijk is het volgens hem zo dat de kerk „anderhalf millennium” een „vrouwonvriendelijke cultuur” heeft gevolgd.

 „Dat mag best worden benadrukt.”

Hij hoopt dat de „diversiteit” in visies op vrouw en ambt zal verdwijnen – net zoals er in de GKV vroeger verschillende meningen bestonden over vrouwenstemrecht en het dopen van adoptiekinderen.
Ds. A. Koster (Gouda) zegt dat hij in 2017 in Meppel niet op alle onderdelen voor de vrouw in het ambt heeft gestemd.

„Maar we hebben oprecht naar de Bijbel willen luisteren. In het raamdocument mag naar voren komen dat er in Meppel geen wissel is omgegaan.”

Synodepreses ds. M. H. Oosterhuis wil een misverstand voorkomen:

 „De Schrift doet niet in alle details bindende uitspraken.”

De GKV waren vroeger bang voor verandering en diversiteit, zegt afgevaardigde H. J. Toebes (Harderwijk).

 „We hadden overal een antwoord op. Vanwege onze stelligheid hebben we zaken verdedigd die we nu niet zouden verdedigen.”

Sommige kerkleden hebben moeite met de hoge snelheid van de veranderingen, constateert hij.

 „De ruimte voor verscheidenheid kan leiden tot een cultuurverandering. Het uitgangspunt ”ruimte voor regels” verandert in ”regels voor ruimte”.”

Wat meer op valt bij bijeenkomsten van verantwoordelijken van geloofsgroepen is dat veel besprekingen gaan over het verdelen van posities en aldus draaien om "macht". Opvallend is dat het wel meer wordt over het hoofd gezien dat het in de Bijbel gaat over

 „niet heersen maar dienen.”

Commissielid ds. M. O. ten Brink (’t Harde) vindt daarom dat het gebruik van gaven binnen de gemeente dan ook belangrijker is dan de verschillen tussen mannen en vrouwen.
Ds. Koster wijst erop dat als een vrouw dezelfde gave als een man heeft gekregen, dat nog niet per se betekent dat ze die ook in een ambt moet gebruiken.

Ds. S. de Bruine (Balkbrug) maakt zich zorgen om de kerk:

 „Maar niet zoals degenen die tegen de vrouw in het ambt zijn. Alsof dat de lakmoesproef is voor gereformeerd zijn. Terugdraaien van het besluit lijkt me geen optie meer. Maar laten we, ook voor de gemeenten die bezwaar hebben aangetekend, wel een goede onderbouwing geven. Laten we één zijn, ondanks de verschillen.”

Een afgevaardigde meldt dan ook:

 „Het zou mooi zijn als we een rapport op tafel weten te leggen waardoor kerken in het buitenland over tien jaar tot andere inzichten komen.”

Het moderamen (bestuur) van de synode maakte donderdag bekend dat de Indonesische zusterkerk Gereja-Gereja Reformasi di Indonesia (GGRI-NTT) op het eiland Soemba de band met de GKV heeft verbroken vanwege het besluit om vrouwen tot de ambten toe te laten.